Ik luister graag naar podcasts. Het is een luie vorm van research die zich prima laat combineren met routineklusjes. Meestal dan. Afgelopen week ging het bijna mis. Het eten kookte over terwijl ik alleen maar aandacht had voor De Deventer Mediazaak van Annegriet Wietsma. Deze serie is bingewaardig!
Twintig jaar geleden had ik een appartement in het oude centrum van Hanzestad Deventer waar de historie van de huizen druipt en de stand van de IJssel een onderwerp is dat je bespreekt als het weer. ‘Wat staat de IJssel hoog hè.’
Ik woonde daar op het moment dat de weduwe Wittenberg werd vermoord, in 1999. Er was iets met een boekhouder, een klusjesman en telefoonmasten, maar raar genoeg kreeg ik destijds niet heel veel mee van de zaak. Kennelijk was ik druk met dingen die je doet als je nog een eind verwijderd bent van 30.
Platonische leugenaar
De Deventer Mediazaak stond op mijn podcast-lijst als research voor een volgende thriller. Ik hou van die cold-case-verhalen. Ze geven me inzicht in procedures, technieken, motieven van verdachten en ze laten me genieten van de commentaren van de mensen die de verdachten kenden (of weleens tegenkwamen in de supermarkt).
In dat kader moet ik even kwijt dat ik dagen heb nagedacht over de uitspraak van een dame die een verdachte bestempelde als ‘platonische leugenaar’. Wat zegt het als je een platonische leugenaar bent? Wil je dan heimelijk lijfelijke liefde? En bestaat er ook zoiets als een pathologische waarheidsverteller? Hier is mijn hoofd nog niet klaar mee.
De Deventer Mediazaak
Terug naar de podcast. Recentelijk verscheen een boek van journalist Bas de Haan (inmiddels besteld bij mijn lokale boekhandel). Het heet: De Deventer Moordzaak; het complot ontrafeld. Annegriet Wietsma borduurt in De Deventer Mediazaak verder op dit boek en heeft alle belangrijke spelers zover gekregen om mee te doen aan haar podcast.
Zesdelige podcastserie over hoe de Deventer moordzaak ontaardt in een mediazaak. Van verslaggeving en waarheidsvinding via infotainment naar een hetze. Feit en fictie gaan een eigen leven leiden en er vallen meer slachtoffers dan alleen de vermoorde weduwe. Journalisten, redacteuren van talkshows, opiniemakers, BN’ers en andere betrokkenen vertellen hoe ze onderdeel werden van deze mediadynamiek.
Naar links leunende leugenaar
Die podcast is goed researchmateriaal voor thrillerschrijvers. Zo leerde ik over handschriftanalyses van een echtpaar dat zich destijds in deze zaak vastbeet. Inmiddels kan ik niet meer naar mijn eigen handschrift kijken zonder te denken: ‘Leun ik iets naar links en schrijf ik nu dus niet de waarheid? Wat probeer ik voor mezelf te verbergen?’
Ook de rechercheurs en de privé detectives die aan het woord kwamen leveren een schat aan informatie. Wat kunnen we concluderen op basis van de voorkeurstelefoonnummers? Ziet het huis er anders uit dan normaal en wie kan daarover vertellen? Welke familieleden en vrienden hadden baat bij de dood van de welgestelde weduwe? Hoe zet je een onderzoek op als je eigenlijk niets weet?
Annegriet gebruikt voor dat laatste een mooie metafoor:
Stille getuigen als enig aanknopingspunt. Dat klinkt als een wolkenlucht van een duizend-stukjes-puzzel. Waar moet je beginnen?
Bagger in, bagger uit
De licht gefrustreerde, want nauwelijks gehoorde DNA deskundige vertelde over de technieken van toen en nu. Wat kon hij met zekerheid stellen en wat absoluut niet? En opiniepeiler Maurice de Hond leerde mij de mooie term ‘wisdom of the crowd.’ Gooi iets op een forum en kijk welke wijsheden boven drijven. Het doet me een beetje denken aan de rapporten waar ik ‘expert judgement’ roep als er geen kwalitatieve of kwantitatieve genormeerde methode is om iets te beoordelen. Of aan modellen waarbij je goed moet nadenken over de gegevens die je invoert, want: Bagger in, bagger uit.
Vergezocht en onwaarschijnlijk
Heel nuttig dus die podcast. Maar dat was niet de reden dat ik gekluisterd was aan mijn telefoon en later dan handig naar bed ging. Dat kwam vooral omdat het een bizar en diep verdrietig verhaal is. Als je dit als fictie zou verzinnen, zou een uitgever in dikke rode letters ‘vergezocht’ of ‘onwaarschijnlijk’ op je manuscript zetten.
Framing
Na het luisteren ben ik onthutst door wat framing kan doen. Geschrokken van de impact die mensen kunnen hebben die stellig dingen roepen die op geen enkele manier onderbouwd zijn. Verbaasd over wat een bereik je hebt als je mensen kent binnen de media. Ontzet over hoe gevaarlijk mensen zijn die meegesleept worden. Dan is letterlijk geen hond meer veilig. Maar bovenal ben ik verdrietig en benauwd over hoe ontzettend kapot een leven gemaakt kan worden. Over het feit dat iemand levenslang beperkt kan worden in zijn vrijheid zonder tussenkomst van een rechter.
Of wordt er ook in deze podcast geframed en mis ik essentiële informatie? Wie kan ik geloven? Hoe dan ook, die podcast is een aanrader. De Deventer Mediazaak van Annegriet Wietsma.
Photocredit: Bart Ros on Unsplash.com
