Lezen met je oren

Af en toe geven we op Schrijfjuffers.nl het woord aan een gastblogger. Iemand die, net als wij, zijn of haar auteurservaring met andere schrijvers en lezers wil delen. Omdat we ervan overtuigd zijn dat als we van elkaar kunnen leren, dat ons allemaal verder helpt.

Machteld van der Gaag is full time stemactrice en part time zangeres, voornamelijk van Franse chansons. Meer dan 30 jaar was ze copywriter in de reclame, een vak dat ze lang heeft gecombineerd met het stem acteren. Ze is moeder van 2 tiener jongens en woont in Amsterdam.

Flashback.

Ooit schreef voor de kost. Ik werkte als copywriter in de reclame.
Ik schreef meestal ‘short copy’, korte pakkende teksten. Ik verzon de uitingen samen met een art director (vormgever) en schreef dan de kopregels (headings), platte tekst (bodycopy), scripts voor radio- en tv commercials tussen de 5 en 60 seconden. Later kwamen daar nog brochures (long copy) en content (webteksten) bij.

Het liefst schreef ik grappige teksten, maar de serieuze klanten dachten daar meestal anders over. Je bent een broodschrijver of je bent het niet. Ik sloeg mijn vleugels een paar keer uit naar de journalistiek, maar daar werd ik weer beknot door redacties van tijdschriften die met botte bijlen zonder overleg in mijn teksten sneden …

Er zat niets anders op. Ik moest een boek schrijven. Al was het maar om te bewijzen dat ik een verhaal van langer dan 30s zou kunnen opschrijven. Dat ik niet alleen een sprinter, maar ook een lange afstandsschrijver kon zijn.

En zo geschiedde. Ik schreef een roman, publiceerde het bij een imprint van de Arbeiderspers, verkocht er rond de 10.000 exemplaren van, het werd ook nog vertaald in het Duits. Het was me gelukt.

Heden.

Een tweede boek is er nooit van gekomen. Daar had ik het te druk voor. En de dagen van mijn schrijversbestaan waren ook nog eens geteld want de reclame wil zijn copywriters het liefst jong en goedkoop – of briljant en duur maar ik behoorde niet tot die laatste categorie! Maar een tweede carrière kwam als vanzelf op mijn pad.

Als copywriter liet ik mijn tv en radio verzinsels inspreken door stemacteurs: voice overs. En omdat ik er toch was om die acteurs te regisseren, schoof ik zelf ook graag even achter de microfoon om een opvul zinnetje in te spreken. Ook sprak ik dan voor het gemak de verhalen in die marktonderzoekers gebruikten om een commercial te testen. Dan las ik het script heel uitgebreid voor zodat je de commercial bijna vóór je zag …

Inspreken en schrijven bleken een goede combi. Maar het inspreken kreeg een steeds grotere rol, en het schrijven en bedenken van reclameteksten raakte ik na zo’n 30 jaar steeds meer op uitgekeken (en mijn opdrachtgevers op mij, dat moet ook gezegd worden).

Zes jaar geleden hakte ik de knoop door en hing ik mijn pen aan de wilgen. Voortaan zou ik alleen nog de teksten van anderen inspreken!

Maar zoals er tig soorten schrijvers zijn, zo kun je ook op veel verschillende vlakken inspreken. TV- en radio commercials, maar ook tekenfilms, bedrijfsfilms, instructie videos, telefoonsystemen, games… noem het maar op.
Een grote groeier in de markt is het luisterboek.

Luisterboek.

Het luisterboek zat nog niet zo heel lang geleden in een aparte hoek. Het was vooral bedoeld voor mensen met een visuele beperking. Er waren speciale bedrijven waar boeken, maar ook kranten en tijdschriften, veelal door vrijwilligers ijverig op de cassetteband en later de cd werden gezet. Tegenwoordig is alles digitaal te streamen of te downloaden.

Nadat het luisterboek kinderen op lange autoreizen rustig hield, is het nu algemeen geaccepteerd als volwassen medium. Commerciële partijen zijn erop ingesprongen, met abonnementsvormen, maar ook via de bibliotheek kun je uren ongestoord naar boeken luisteren.
En dat moet allemaal ingesproken worden, omdat de robotstemmen ons op dat gebied (nog) niet hebben ingehaald …

Maar hoe begin je met het inspreken van luisterboeken? Het blijkt toch een hele andere discipline en techniek te vergen dan voor korte commercial teksten of informatieve uitleganimaties.

Ik zocht een workshop, waar ik samen met twee beginners en een doorgewinterde luisterboeken stem van alles leerde over het inspreken van luisterboeken. Ik moest vooral de ‘voice over’ in mij loslaten, dan zou het wel goedkomen. En veel oefenen.

Dat heb ik toen gedaan bij het CBB. De Christelijke Blinden Bibliotheek, toen nog in Zeist. Dat het dààr moest, vond ik niet handig – het hapte een groot deel uit mijn dag. Maar dat het mij wel heeft geleerd hoe ik een luisterboek moet inspreken, daar heb ik nog elke dag profijt van.

Na de eerste inspreek sessies kreeg ik elke keer eerlijke maar zeer bruikbare feedback. Over mijn tempo, mijn ademhaling enz. Na een tijd kon ik daar zelfstandig aan de slag en ontving ik de uitgebreide en zeer leerzame feedback na elk boek.

Ik begaf mij onder vrijwilligers die al 10, 20, 30 jaar voorlazen. Maar nauwelijks kwam ik er stemacteur collega’s tegen.

Zeist werd opgedoekt en het werd Ermelo. Te ver voor mij vanuit Amsterdam en thuis opnemen wilde het CBB niet. (Ik heb begrepen dat Dedicon in Den Haag dit, na een intern traject, hier wel voor open staat).

Dan maar het commerciële traject in. Er zijn meerdere aanbieders op de markt, die elk hun deel van de markt bestieren. De tarieven lopen ook uiteen, van een royalties constructie, tot een bedrag per ‘af’ uur. (Waarbij ‘af’ betekent dat het een schoon bestand is, zonder fouten, afgemixt zoals de luisteraar het zal horen.)

Ik spreek nu op regelmatige basis vanuit mijn thuisstudio in voor een uitgeverij. Ik vraag om een boek en ik krijg er dan een. Ik laat me altijd verrassen, dat vind ik persoonlijk het leukst. Het ene boek is natuurlijk leuker dan het andere, maar ik kan zelfs bij een boek dat mij minder aanspreekt, toch genieten van het proces.

Voorleesoog.

Bereid ik iets voor? In principe niet. Door mijn jarenlange ervaring heb ik een soort ‘vooruitleesoog’ ontwikkeld. Dat leest dus vooruit, zodat ik me niet laat verrassen door wat er komt. Maak ik fouten? Natuurlijk! De ene dag verspreek ik me wel 50 keer, de andere dag vlieg ik door de tekst. Het komt ook voor dat een boek zo spannend is, dat ik door blijf lezen. Naast mijn commerciële inspreekwerk zijn de luisterboeken een soort yoga voor mijn stem. Ik mag ‘gewoon’ lezen. Ik hoef niets aan te zetten, ik mag mij laten ontroeren, ik mag lachen, ik mag in spanning zitten.

Eigen werk.

Het is dus altijd een feestje. En het grootste feestje was … het inspreken van mijn eigen boek. Dat lag er nog, maar behalve bij de bibliotheek Passend Lezen, was het nog niet als luisterboek gepubliceerd. (Ik vond het trouwens vreemd dat ik erachter kwam dat het dus nota bene door het CBB was ingesproken maar dat ik daar als auteur niets van wist, maar dit terzijde).

Ik vroeg de rechten terug, veranderde de titel op advies van mijn nieuwe uitgever en begon met lezen. In het Nederlands en in het Engels. En elk kwartaal zie ik hoeveel mensen het geluisterd hebben, dat vind ik misschien nog leuker dan de verkoopcijfers destijds.

Inmiddels ben ik zelf ook een veelvraat geworden als het gaat om luisterboeken. Lezen houd ik niet lang vol, maar wandelen met een boek in mijn horen vind ik heerlijk! En doe ik dus ook dagelijks. En al luisterend, merk ik dat ik ook mijn voorkeuren heb qua stemmen. Als de stem mij irriteert, dan heb ik moeite om het boek uit te luisteren. Maar als een stem mij aanspreekt, dan zoek ik meer boeken op met die stem. Zodat mijn oren extra kunnen genieten van het lezen.

Photocredit: Rob van Dam

Wellicht vind je dit ook leuk?

2 reacties

  1. Zo waar dat een stem een luisterboek kan maken of breken. Ik luister heel veel boeken en als ik na een half uur nog niet aan de stem ‘gewend’ ben dan stop ik want dan wordt het meer een martelgang.
    Ik ben heel benieuwd naar je stem. Waar kan ik vinden welke boeken je hebt ingesproken ?
    Succes met alles in ieder geval.

  2. Hoi Elly! Dank voor je reactie, ik heb hetzelfde: dan wil ik heel graag een boek luisteren maar kom ik er niet ‘doorheen’ vanwege de stem. Dat wil niet zeggen dat mijn stem je zal aanspreken 😉 Maar als je bijvoorbeeld naar Storytel gaat, en dan zoekt op Machteld van der Gaag, dan vind je daar de 12 o 13 boeken die ik heb ingesproken. Ik heb nog meer boeken staan in de bibliotheek Passend Lezen, uit mijn vrijwilligerstijd bij de blindenbibliotheek, maar die zijn niet openbaar beschikbaar. Groetjes en veel luisterplezier! (maar zet mij meteen uit als mijn stem je niet aanstaat haha!)

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.